کاهش ضایعات نان یکی از دغدغه‌های اصلی تولیدکنندگان نان و مردم است. نان در فرهنگ ایرانی، برکت سفره‌ها تلقی می‌شود و عدم استفاده صحیح از این موهبت الهی، نه تنها در فرهنگ ما بلکه در سراسر دنیا امری ناشایست خطاب می‌شود.
اما چگونه باید ضایعات نان را کاهش داد؟ جهت کاهش ضایعات نان علاوه‌بر تولیدکنندگان، مردم نیز نقش مهمی را ایفا خواهندکرد. در صورتی‌که با شیوه‌های صحیح نگهداری از نان آشنا باشیم، حداقل توانسته‌ایم که مسئولیت خود در راستای عدم اسراف نان به‌عمل آوریم؛ اما این کار چگونه امکان‌پذیر است؟
با ما همراه باشید تا روش‌های کاربردی و مفیدی جهت کاهش هدر‌رفت نان را به شما معرفی کنیم و الگوی مصرف صحیح نان را به شما آموزش دهیم. پس اگر هزینه و انرژی مصرف‌شده جهت تهیه نان برای شما حائز اهمیت است، ادامه مطلب را از دست ندهید.
مهم‌ترین عامل کهنگی و خراب‌شدن نان را باید فرایند شیمیایی نان دانست که نشاسته موجود در آن، تحت‌تاثیر این فرایند قرار می‌گیرد؛ حال این فرایند شیمیایی چگونه رخ می‌دهد؟
هنگامی که نان می‌پزد، در صورتی‌که آب جذب کند، ساختار بلوری نشاسته تجزیه خواهدشد اما بعد از اینکه نان پخته‌شده، مجدداً در دماهای خنک‌تر قرار گیرد، نشاسته موجود در آن شروع به تغییر حالت می‌کند و طی فرایندی به نام “تبلور مجدد” به حالت کریستالی اولیه خود بازمی‌گردد.
شاید جالب باشد بدانید که این فرایند، برخلاف تصور عموم، در دماهای خنک مانند یخچال سریع‌تر از دماهای گرم مانند دمای اتاق رخ می‌دهد. با این‌حال با فریزکردن نان، شاهد کاهش چشم‌گیر سرعت این فرایند هستیم؛ در حالی‌که نگهداری نان در یخچال، ضایعات آن را افزایش می‌دهد.
از دیگر عوامل تاثیرگذار بر افزایش ضایعات نان کپک‌زدن این ماده‌غذایی ارزشمند است. آشنایی با فرایند کپک‌زدن نان، به شما در نگهداری هرچه بهتر از نان کمک شایانی خواهدکرد. اما کپک نان چیست؟
کپک‌زدن نان، فرایند بیولوژیکی است و کپک نان نیز جهت رشد به شرایط خاصی نیاز دارد که اساسی‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
هنگامی که نان از تنور یا فرهای بزرگ خارج می‌شود، به‌سرعت در معرض اسپورهای ریز که در محیط پیرامون ما یا در هوا وجود دارند، قرار می‌گیرد. زمانی‌که این موجودات بسیار ریز، روی سطح نان قرار می‌گیرند، به منبع غذایی خوبی دسترسی پیدا کرده و در صورت وجود رطوبت، شروع به رشد می‌کنند.
به‌همین دلیل است که اغلب توصیه می‌شود، جهت کاهش دور ریز نان و نگهداری صحیح از آن، نان را در محیط گرم و مرطوب نگهداری نکنید!
راهکارهای متنوعی وجود دارند که با رعایت آن‌ها می‌توان دورریز نان را به حداقل رساند، تنها کافی است که هنگام خرید نان یا نگهداری از آن به چند نکته ساده و پیش‌پا افتاده توجه داشته‌باشید.
حال بدون هیچ‌گونه فوت وقتی به سراغ این راه‌کارها خواهیم‌رفت:
پیش از بیان هرگونه راهکاری باید بگوییم که تنها زمانی نان تهیه کنید که واقعاً به آن نیاز دارید! افراد بسیاری وجود دارند که با استشمام عطر و بوی نان تازه، عقل از سرشان می‌پرد و بی‌اختیار به خرید نان تازه روی می‌آورند؛ حال فرقی نمی‌کند که چه میزان نان در فریزرهای خود نگهداری کرده‌اند!
شاید یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش ضایعات نان را باید خرید نان غیرضروری دانست. توجه داشته‌باشید که تنها زمانی به خرید نان اقدام کنید که ذخیره نان شما به اتمام رسیده‌باشد؛ در این حالت مانع از هدر‌رفت نان خواهیدشد.
نگهداری از نان نیاز به رعایت شرایط و اصول خاصی دارد؛ یکی از راهکارهای نگهداری طولانی‌مدت از نان، فریزکردن آن است. جهت نگهداری نان در فریزر، آن را داخل کیسه‌های پلاستیکی قرار دهید و درب آن را به‌خوبی ببندید.
این کار مانع از ورود جریان هوای داخل یخچال به نان خواهدشد و در‌نتیجه در طعم و عطر نان تغییر به‌خصوصی مشاهده نمی‌شود. در صورتی‌که علاقه‌ای به فریزکردن نان ندارید، این امکان وجود دارد که با قرار‌دادن آن در داخل کیسه، به مدت ۴ روز آن را تازه نگه دارید.
چنانچه از نان‌های صنعتی استفاده می‌کنید، جهت کاهش دورریز نان، آن‌ها را در کیسه‌های مخصوص خودشان نگهداری کنید.
اگرچه قرار‌دادن نان در داخل یخچال نخستین مکانی است که جهت نگهداری نان به ذهن ما می‌رسد اما این عادت دیرینه روش صحیح نگهداری از نان نیست. با قرار‌دادن نان در داخل یخچال، رطوبت آن طی مدت زمان کوتاهی از بین خواهدرفت و در ادامه تنها نانی سفت با حالت لاستیکی نصیبتان خواهدشد.
اگرچه قرار‌دادن نان در یخچال مانع از کپک‌زدن آن می‌شود اما توصیه می‌کنیم که جهت کاهش ضایعات نان، آن را در محیط آشپزخانه و در فضایی نسبتاً خنک نگهداری کنید.
بسیاری از ما به‌محض مشاهده نان خشک یا کهنه کمر به دور‌ریختن آن‌ها می‌بندیم؛ در حالی‌که نمی‌دانیم در حال از دست‌دادن چه ماده‌غذایی ارزشمندی هستیم! بله درست است، ارزشمند؛ از نان خشک یا کهنه خود جهت تهیه وعده‌هایی غذایی مختلف استفاده کنید.
به‌طور مثال آن‌ها را جهت غلیظ‌کردن سوپ به‌کار گیرید یا در کنار غذایی همچون آبگوشت مصرف کنید. هزاران راه‌کار دیگر جهت استفاده از نان‌های کهنه و قدیمی وجود دارد.
در صورتی‌که هیچ ایده‌ای به ذهنتان نمی‌رسد، نان خشک را خرد کنید و داخل کیسه‌ای بریزید و سپس آن را در داخل فریزر قرار دهید، بدین ترتیب از ایجاد ضایعات نان و اسراف این ماده‌غذایی ارزشمند، پیش‌گیری کرده‌اید.
پیش از اقدام جهت خرید نان، چند دقیقه وقت بگذارید و به وعده‌های غذایی که قرار است در طول هفته جاری داشته‌باشید، به‌خوبی فکر کنید. میزان نان مورد‌نیاز خود در طول هفته را بدانید و سپس به خرید نان اقدام کنید.
در‌واقع توجه به این نکته ساده اما مهم به شما کمک خواهدکرد که نه تنها در کاهش ضایعات نان نقش مهمی را ایفا کنید بلکه از هزینه‌های اضافی نیز جلوگیری کنید.
یک توصیه مهم در رابطه با تهیه نان وجود دارد که بیان می‌کند: به‌طور مکرر و به میزان کم، نان را خریداری کنید، بدین‌ترتیب ضمن اینکه همواره نان تازه مصرف خواهیدکرد، هدر‌رفت نان را نیز کاهش خواهید داد.
علاوه‌بر مردم، تولیدکنندگان نان نیز می‌توانند نقش مهمی را در کاهش ضایعات نان ایفا کنند. اما چگونه این امر امکان‌پذیر است؟
استفاده از تجهیزات مناسب جهت پخت نان، کاهش دورریز نان را محقق می‌کند اما این موضوع به چه معناست؟ بهتر است که تاثیر این عامل مهم را با ذکر مثال‌های زیر روشن کنیم:
هنگامی که دمای فر یا اجاق گاز به درستی تنظیم نشده‌باشد، در خروجی نان سوخته یا پخته‌نشده را خواهیم‌داشت که فاقد ارزش غذایی هستند و بدین‌ترتیب دورریز را افزایش می‌دهند. علاوه‌بر این، چنانچه دستگاه‌های مخلوط‌کن، مواد مختلف را به‌خوبی ترکیب نکنند، احتمالاً نانی فاقد طعم خوب یا ساختار مناسب خواهیم‌داشت.
به‌همین دلیل است که رسیدگی به دستگاه‌ها، آماده‌سازی و سرویس‌کردن آن‌ها حائز اهمیت است و به‌طور مستقیم بر کاهش دورریز تاثیر می‌گذارد.
اگرچه بدیهی است اما لازم است که مجدداً یادآوری کنیم، اندازه گیر‌ی دقیق مواد‌اولیه نقش مهمی را در تولید نان باکیفیت ایفا می‌کند. علاوه‌بر این، در بسیاری از نانوایی‌ها یا شرکت‌های تولیدکننده نان، شاهد آن هستیم که محصولات نان را بیش‌از حد نیاز بازار تولید می‌کنند.
این مهم را از دیگر علل افزایش چشم‌گیر ضایعات نان باید دانست: اما راه‌حل پیش‌رو چیست؟
شناخت بازار و پارامترهای موثر بر آن، منجر‌به محاسبه دقیق نیاز و تقاضای نان می‌شود. یکی دیگر از راهکارهای پیش‌رو، بخشش نان اضافی به افراد نیازمند است؛ البته این فرهنگ، سال‌های طولانی است که در میان مردم ایران جا افتاده است اما یادآوری آن خالی از لطف نخواهدبود.
بسته‌بندی صحیح نان از دیگر پارامترهای موثر بر کاهش دورریز نان است؛ در حال‌حاضر در بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده نان، شاهد بکارگیری دستگاه‌های پیشرفته جهت بسته‌بندی نان، بدون دخالت دست هستیم که در نوع خود بسیار امیدوارکننده است.
بسته‌بندی صحیح محصولات نان، ضایعات این ماده‌غذایی ارزشمند را به‌طور چشم‌گیر کاهش می‌دهد و درج تاریخ انقضای نان روی بسته‌بندی‌ها توجه‌به بازه ماندگاری نان را افزایش و بدین ترتیب منجر‌به کاهش ضایعات نان خواهدشد.
همچنین در نانوایی‌ها نیز لازم است که به کارکنان نحوه صحیح تحویل نان به مشتری، آموزش داده‌شود و این افراد نیز توصیه هزینه‌های لازم جهت نگهداری از نان را به مشتریان انتقال دهند.
براساس آنچه بیان شد، عوامل متعددی بر کاهش ضایعات نان، تاثیرگذار هستند. در‌واقع نان طی یک پروسه خاص کهنه می‌شود و کپک‌زدن آن نیز به دلیل قرارگیری در محیط گرم و مرطوب رخ می‌دهد. به‌همین دلیل است که کاهش دورریز نان در گرو نگهداری صحیح از این ماده‌غذایی است.
علاوه‌بر مردم و نحوه نگهداری آن‌ها از نان، تولیدکنندگان نیز نقش مهمی را در تولید نان باکیفیت و عاری از دورریز ایفا می‌کنند.
در‌نهایت توصیه می‌کنیم که نان، این موهبت الهی را به‌هیچ عنوان دور نریزید و به‌دنبال ایده‌ها و غذاهایی باشید که جهت تهیه آن‌ها بتوان از نان کهنه یا قدیمی استفاده کرد و بدین ترتیب ضایعات نان را کاهش داد.
منابع
stopfoodwaste.ie foodbloggersofcanada.com ordermentum.com